उत्तम पुरुष वाच्यपरिवर्तनम्

अहम् आवाम् वयम् इन तीनों को उत्तम पुरुष कहते हैं।   एकवचन द्विवचन बहुवचन प्रथमा अहम् (मैं) आवाम् (हम दोनों) वयम् (हम सब) द्वितीया माम् (मुझे) आवाम् (हम  दोनों को) अस्मान् (हम सब को) तृतीया मया (मेरे द्वारा) आवाभ्याम् (हम दोनों के द्वारा) अस्माभिः (हम सब के द्वारा) लट् लकार – उत्तमपुरुषी प्रत्यय परस्मैपद – … Read more

अभ्यास 1 वाच्य परिवर्तन

1. कर्तृवाच्य / कर्तरि प्रयोग (Active voice) सूत्र – (कर्ता + प्रथमा) (कर्म + द्वितीया) (धातु + लकार) नियम – कर्तृवाच्य के वाक्य में कर्ता का जो पुरुष और वचन होता है वही पुरुष और वचन क्रियापद का भी होता है। उदाहरण बालक श्लोक लिखता है। बालकः श्लोकं लिखति। 2. कर्मवाच्य / कर्मणि प्रयोग (Passive … Read more

भाव वाच्य / भावे प्रयोग

क्रियाओं के दो प्रकार होते हैं – सकर्मक अकर्मक कर्तृवाच्य / कर्तरि प्रयोग तो सकर्मक और अकर्मक इन दोनों क्रियाओं के साथ होता है। जैसे कि – सकर्मक – बालक रोटी खाता है। बालकः रोटिकां खादति। अकर्मक – बालक हँसता है। बालकः हसति। अकर्मक वाक्यों का वाच्यपरिवर्तन कैसे कहते हैं? अकर्मक वाक्यों से कर्तृवाच्य और … Read more

अभ्यास १ वाच्य परिवर्तन

रावणः सीतां नयति। रावणेन सीता नीयते। आञ्जनेयः रामं नमति। आञ्जनेयेन रामः नम्यते। बालकः रोटिकां खादति। बालकेन रोटिका खाद्यते। शिष्यः श्लोकं लिखति। शिष्येण श्लोकः लिख्यते। आचार्यः श्लोकं पाठयति। आचार्येण श्लोकः पाठ्यते। आचार्यः संस्कृतं पाठयति। आचार्येण संस्कृतं पाठ्यते। गणेशः वस्त्रं प्रक्षालयति। गणेशेन वस्त्रं प्रक्षाल्यते। छात्रः विद्यालयं गच्छति। छात्रेण विद्यालयः गम्यते। भक्तः देवस्य मूर्तिं पश्यति। भक्तेन देवस्य मूर्तिः … Read more